sivrisinek kovucuya lamba yerine 72 LED

8. çilenin* yaşanmaması için, tembelliği bir yana atıp işe koyulayım dedim ve ne zamandır lambasını bulamadığım sinek öldürücülü mavi gece lambasına, LED'li bir düzenek hazırlamaya karar verdim.
başlangıçta 100 adet led kullanmayı düşünüyordum ama ayırdığım ledlerden birini ölçtüğümde, 9-18mA arasında 3.4-3.5V gerilim seviyesini görünce vazgeçtim. çünkü 220V'u köprüyle doğrultup bir kondansatör eklesem de görüp göreceğim en çok 300V'un biraz üzeri olacaktı ama benim 100 adet ledimse en az 340V isteyecekti. sabit akım kaynağı devresi kullanıyor olsam da bu seviye mutlaka gerekli idi. neyse, nasılsa akım kaynağım var; 10 led de kullansam 80 led de sorun olmayacaktı. mekanik ölçüme bakılırsa, bana kullanacağım 14 cm kadar bir uzunluk ve 4 cm kadar da bir çapa izin vardı. buraya ince pleksiler kesmek ve onların da en az bir ucunu tabanda başka bir pleksiye oturmak zahmetli göründüğünden bakır kart yerine dekota kullanmaya karar verdim. bu malzemeyi genelde serigrafçılar ve reklamcılar kullanır (ucuz led pano imalatı yapanlar da), 3mm et kalınlığında ve 14 cm boyunda olacak şekilde 1'er cm'lik 6 parça dekota kestim. niye 6 parça? çünkü bulamadığım lambanın duyuna uyacak kadar dar çaplı bulabildiğim bir hurda tasarruflu ampulun ortasında 6 adet delik vardı. neyse, bunları 1'er cm aralıklarla 1mm'lik matkap ucuyla deldim ve ledleri yerleştirdim.

bu yerleştirme şekline göre, her bir çubuk dekotaya 12 adet led sığdı, bunu da 6'yla çarpınca led sayımız belli oldu: 72 adet LED!

ledler hasar görmesin diye, devrenin orijinalinde belirlenen 20mA akım değerini biraz düşüreyim dedim ve akım belirleyici direnci iki kat büyük seçerek akımın 10mA civarında olmasını istedim. şemada belirtilen transistörlerin aynısı bende yoktu, katalog değerlerine bakarak elimde olan başka bir yüksek gerilim transistörünü seçtim ve devre bittikten sonra deneme sonucu ölçtüğüm akım ve gerilim değerlerine bakarak, akım belirleme direncini ilk değerine geri çevirdim.

şemadaki malzemeleri sığdıracak kadar uygun bir yer ararken, zorunluluktan (aslında tembellikten) başka bir parça dekotaya doğrultma devresini yerleştirdim. sonra 2. bir delikli bakır karta da şemanın geriye kalan kısmını yerleştirdim. iki kart arasına yalıtım malzemesi olarak yine bir parça dekota kullandım.


dekotadan 6 adet çubuğu, taban için hazırladığım (makasla kestim) daire şeklinde ve ince dikdörtgen kesitli delikleri olan (el matkabıyla, 1mm'lik uçla açtım) kaideye oturttum, çubuklardan iki tanesinden çıktığım pinlere duydan gelen iki kabloyu bağladım. ledlerde polarite (+/- kutup) olduğundan bunları karıştırmamak için duyun ortasındakini (+) yaptım.

bu cihaz sadece gece lambası değil, özel (?) rengiyle sivrisinekleri kendine çekiyormuş. ultraviyoleye yakın mavi bir ışık çıkarıyor. orijinal lambanın içinde bildiğimiz sarı ışık veren akkor flaman vardı, sadece lambanın camını içerden özel bir boya ile kaplamışlar. mavi ledin de aşağı yukarı aynı işi göreceğini düşündüm. nasılsa loş bir ortamdaki tek ışık kaynağı bu olacak ve etrafında da kanı emilecek insanlar, değil mi? sivrisinek başka ne düşünecek ki?

işte bu noktada özel bir devreyle ızgara şeklindeki sinek tuzağının içine hazırladğım lambanın zor girdiğini farkettim. onu oradan çıkarıp lambayı taktıktan sonra yeniden yerleştirmek gerekiyordu. kablonun boyu izin vermeyince, ben de kesip, her iki taraftan elektrikçi klemensiyle tutturacak şekilde plastiği oydum (4mm matkap ucuyla) ve klemens terminallerini yerleştirdim.

ARIZA ve GİDERİLMESİ AŞAMALARI:
ilk denememde ledler ışıldamadı, gerilimi kesip (fişi çekip biraz bekledikten sonra) ölçtüğümde sorunun sigortanın atık olmasından kaynaklandığını anladım. bu kez 200mA bulamayınca, 800mA'lik bir cam sigorta kullandım; sonuç: ledlerde hala ışıldama yok.

1) lamba duyu dokunmuyor mu diyerek söktüm, kabloları doğrudan lehimledim, hala sorunlu.

2) duy dibine (ledlere) gerilim geliyor mu diye baktım, geliyor (305Vdc var), ya transistör iletime geçmiyor ya da ledlerde açık devre var. önce transistörleri (dolayısıyla devreyi) denemek için ledler yerine 24kohm/3W bir direnç taktım, denedim: 8mA akım akıyor, devre çalışıyor; ledlerde sorun var.

3) 72 adet seri bağlı ledi deneyebileceğim büyük çıkışlar veren ayarlı bir dc kaynağım olmadığı için, ortalama değerli bir direnç alıp (390 ohm çıktı şansıma, uyar) ayarlı adaptörümü 15V'a getiriyorum ve ledleri 4'er 4'er kontrol ediyorum (yaklaşık 3.5 volttan 4 tanesi 14V ister diye). evet, sonunda buldum: iki tane led (iki ayrı çubuğun birleşme noktasındaki) açık devre çıktı. yenileriyle değiştirdim, denedim, ledler ışıldadı. vee işte sonuç!..

herkesin elinde olmayabilir diye söylüyorum, ben bu devreyle (ve mekanikle) uğraşırken kullandığım alet-edevatı sıralayayım. isteyen bunlar yerine başka malzemeleri aynı amaç için kullanabilir tabii ama aynıları olursa işlerin daha kolaylaşacağı kesin.

01. havya-lehim
02. yankeski-kargaburun
03. ince penset (cımbız)
04. tornavida
05. el matkabı-akülü vidalama (şarjlı tornavida)
06. makas
07. çelik cetvel
08. falçata (maket bıçağı)
09. çıkmaz kalem (permanent kalem, örneğin edding 140)
10. iki adet DVM (dijital volt/ampermetre)
11. ayarlı adaptör
12. uzaktan kumandalı priz
13. çalışma masası (tezgah)
14. dijital fotoğraf makinası
15. kullanılacak malzemeleri koymak için küçük bir kutu

asıl malzemeler (elektronik komponentler):

-200mA'lik küçük cam sigorta ve yuvası
-47 ohm / 2W direnç
-150 kohm / 2W direnç, 2 adet
-100 ohm, çeyrek watt direnç
-33 ohm, çeyrek watt direnç
-BA159 diyot, 2 adet
-1N4007 diyot, 4 adet
-BF459 transistör
-BU208 transistör
-47 mikroFarad / 400V kondansatör
-47 nanoFarad / 250V kondansatör
-10 nanoFarad / 63V kondansatör
-1 ile 150 arası LED (ledin rengine göre iletim gerilimleri farklıdır, bütün renkler için burada ortalama 80-90 tane kullanabilirsiniz, sorun çıkmaz)
-275V VDR (varistör, gerilime bağımlı direnç)

-

yan malzemeler:
-dekota
-izoleli-çok damarlı ince kablo
-tek damar kablo
-delikli pertinaks
-kalem-kağıt
-hesap makinası
-zaman ve bol bol sabır ile dikkat



denemeler (ve ölçümler) sırasında çok dikkatli olmak gerekiyor çünkü devrenin hemen yerinde 220Vac (hatta 311Vdc) var. siz de benzerini yapacaksanız lütfen çok dikkatli olun, 220V ÖLDÜRÜR!

herkese kolay gelsin.

timpati


* (niye sekizincidir ve ilk 7'si ne, dokuzuncu ne diye sormayın, ben de bilmiyorum. yıllar önce yabancı bir elektronik dergisinde sivrisinekler için böyle bir yakıştırma yapılmıştı, niteleme ordan)